معرفی گونه های بومی ایران،
جام زرین
جام زرین با نام علمی Sternbergia sp. یکی از مهمترین جنس های گیاهان پیازی میباشد که عمدتاٌ در آسیای مرکزی پراکنش دارد. جام زرین به عنوان یکی از مهمترین جنس های سوخوارهای بومی ایران از زیباترین و خوشرنگترین سوخوارها بوده که متعلق به تیره نرگس سانان(Amaryllidaceae) میباشد. جام زرین دارای هفت گونه در سراسر دنیا می باشد که سه گونه آن در ایران وجود دارد. انواع گونه های جام زرین به صورت خودرو در استان های شمالی و غربی کشور می روید. در بین جام زرین های بومی ایران، دوگونه آن پاییز گل و یک گونه آن بهار گل می باشد. انواع گونه های جام زرین به خاطر گل های جذاب زرد طلایی و گلدهی در فصل پاییز پتانسیل های زیادی به عنوان یک گیاه زینتی دارد. انواع گونه های جام زرین بومی ایران در ادامه خواهد آمد.
جام زرین کوروش Sternbergia clusiana
این گونه با ارتفاع 8 سانتی متر و گلهای بزرگ به رنگ زرد طلایی در فصل پاییز ظاهر میگردد. لوله گل در این گونه به طول 4 تا 7 سانتی متر و لبه های آزاد آن به طول 4 تا 6 سانتی متر و بعضی مواقع بلند تر میباشد. دارای حداقل شش برگ بوده که عرض آنها 10 تا 20 میلیمتر میباشد. کپسول بذر این گونه در بهار سال بعد ظاهر میشود. در این گونه گلدهی در غیاب برگها بوده و به اصطلاح Hysteranthus میباشد. این گونه اغلب در دامنه های خشک و سنگلاخی سلسله جبال زاگرس پراکنش داشته که طی مهر تا آبان ماه به گل مینشیند.
جام زرین پاییزه
Sternbergia lutea
این گونه به دلیل دارا بودن گل هایی تا حدودی کوچکتر از گونه قبلی و به رنگ زرد خالص واقع بر روی یک ساقه گل که تا بالای سطح خاک رشد نموده از گونه قبلی متمایز هست. ارتفاع این گونه به تقریب 10 سانتی متر میباشد. کپسول بذر این گونه همانند گونه قبل در فصل بهار سال بعد ظاهر می شود. برگها در اینگونه همراه با گل ظاهر گردیده که به اصطلاح Synanthus بوده ولی تا قبل از فصل بهار رشد خود را تکمیل مینمایند. جمعیت این گونه خیلی کم بوده و بیشتر در شمال شرقی ایران و استان های گرگان و مازندران یافت می شود. گلدهی جام زرین پاییزه از اوایل مهرماه به بعد میباشد.
جام زرین گلستانی Sternbergia fischeriana
برخلاف دو گونه قبل گل های این گونه در اواخر زمستان(اواخر بهمن و اوایل اسفندماه) ظاهر میگردد. پراکنش این گونه از گیلان تا گرگان میباشد.
نتیجه گیری: جام زرین های بومی ایران پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یک گیاه زینتی (فضای سبز شهری، گیاه گلدانی و باغ های صخره ای) را دارد. متاسفانه با توجه به تخریب و در معرض خطر قرار گرفتن رویشگاه های جام زرین شایسته است به طبیعت به عنوان یک بانک ژن نگریسته و در حفظ ذخایر توارثی گیاهان به ویژه گونه های سوخوار ارزشمند همانند جام زرین اهتمام ورزید و از طریق فرایند اهلی کردن علاوه بر حفظ، اینگونه ها را وارد صنعت گلکاری نمود.
