توسعه صنعت گل و گیاهان زینتی و توسعه صادرات گل ایران نیازمند بهبود کمی و کیفی تولید می باشد. در این راستا تامین مواد تکثیری با کیفیت برای واحد های تولیدی یکی از ارکان مهم این امر می باشد. تنوع بالای محصولات زینتی و شتاب دگرگونی زیاد ارقام، موضوع را پیچیده می سازد. بسیاری از مشکلات به ویژه در واحدهای نوپا و حتی قدیمی، مواد تکثیری بی کیفیت است که سبب هدر رفت سرمایه های ملی زیادی می شود.
تامین پایه های تکثیری گیاهان زینتی همواره از دو منبع داخلی و خارجی می باشد و پایش کیفی این مواد تکثیری، موضوعی است که در کشور ما مورد توجه قرار نگرفته است . این در حالی است که درکشورهای پیشرو از جمله هلند، ارزیابی و پایش کیفی پایه های تکثیری گیاهان زینتی از سال 1932 میلادی آغاز شده است و حتی این امر در کشورهای جهان سومی تولید کننده گل، مثل کنیا در سالهای اخیر در نظر گرفته شده است.
در کشور هلند با تشکیل سازمان بازرسی گل (NAK-Tuin bouw) زیر نظر وزارت کشاورزی منابع طبیعی و شیلات این کشور، خدمات بازرسی گل وگیاهان زینتی فضای سبز (NAKB) و بذور گل و سبزی(NAKG) با بهره مندی از حدود 200 کارشناس انجام می شود.
ارزیابی بر اساس قوانین و استانداردهای اتحادیه اروپا انجام می شود ( همه سازمان های بازرسی در کشورهای اروپایی از یک شیوه پیروی می کنند و در هلند بر اساس قانون بذر و گیاه، مصوبات اضافی اجباری دیگری هم به آن افزوده اند). جالب این است که شرکت های بسیاری از کشورهای دیگر مانند روسیه که دومین وارد کننده گل جهان است و می تواند یکی از بازارهای هدف مهم گل ما باشد، از استانداردهای اروپا پیروی می کنند.
هدف این ساز وکارها، محافظت و بهبود کیفیت تولیدات و فرآیندهای تولید می باشد که هر سه گروه محصولات گلکاری، سبزی کاری و گیاهان فضای سبز را شامل می شود. بازرسی، امور مربوط به به نژادگران، تکثیر کنندگان و فرآیندهای مورد نیاز تجار و تولید کنندگان را تحت نظارت دارند و تولید کنندگان مواد گیاهی مسئول کیفیت محصولات خود می باشند. بازرسان به طور منظم، آزمایشات خلوص (اصالت و اصل بودن ارقام ) سلامت و کیفیت ظاهری مواد تکثیری را انجام می دهند و موادی که تائید می شوند، اجازه تجارت می یابند.
در این سازمان حدود 60 نفر در واحد بازرسی، 65 نفر در آزمایشگاه ها ، 6 نفر در مدیریت کیفیت ، 30 نفر در خدمات مربوط به ارقام و 35 نفر در خدمات عمومی و تکنیکی فعالیت می نمایند. از سال 1999 قوانین اروپا برای گیاهان زینتی بازبینی شد و تولید کنندگان مجبور به پذیرش قوانین کیفی بیشتری شدند. از سوی اتحادیه اروپا قوانین برای حداقل مقدار اطلاعات موجود در مدارک یا روی بسته بندی ها و مدرک تائیدیه مشخص شده و این اطلاعات باید با مواد تکثیری ارائه شود.
تکثیر کنندگان مواد تکثیری برای دقت و مراقبت خود و کسب تائیدیه سازمان بازرسی و ارزیابی گل، ارزش افزوده برای محصولات قائل می شوند و خریداران نیز به دلیل آسودگی و اطمینان حاصل، حاضر به پرداخت هزینه بیشتری هستند.
بررسی ها شامل دو سری آزمایشات می شود :
معاینه کیفی محصولات : خلوص ( اصل بودن ارقام )، سلامت و کیفیت ظاهری
معاینه بهداشتی گیاهان : صدور گذرنامه سلامت برای گیاهان ( با تجیهزات پیشرفته و گران قیمت ) عدم وجود ویروس، قارچ و باکتریی و نماتد
ویژگیهای کیفی به صورت رایج برای گلهای آلسترومریا، میخک، شیپوری، آسپاراگوس، ...... وجود دارد.
( مواد تولیدی سالم و با کیفیت بالا از گلهای سالم بدست می آیند و گیاهان به ظاهر سالم ممکن است آلودگی داشته باشند و مواد تکثیری حاصل از آنها، تولیدات گلخانه ها را به مخاطره بیاندازد). در واحد های آزمایشگاهی، کیفیت بذر (قدرت جوانه زنی، خلوص، مقدار رطوبت، مقاومت به عوامل بیماری)، تست های مقاومت، تست های بیولوژیکی و سلامت گیاه مورد بررسی قرار می گیرد (واحد ارقام و اصالت رقم سازمان بازرسی 15 هکتار مزرعه و 5/1 هکتار گلخانه دارد).
در کشور کنیا نیز ساز و کار هایی برای ارزیابی پایه های تکثیری گل وگیاه تدوین شده است.

• درکنیا هر سال دو بار بازرسی از پرورش دهندگان گل برای نظارت بر قوانین وضع شده صورت می گیرد.
•  با ایجاد استانداردهای اجتماعی و زیست محیطی شناخته شده بین المللی، تولید کنندگان کنیا تا حد زیادی سعی کرده اند تا مطابق با قوانین عملکرد صنعت گل اروپا عمل نمایند ( که مهمترین آنها قانون هلندی MPS می باشد).

درآینده ای نزدیک یک قانون ملی هماهنگ در کنیا اجرا می شود. مجوز صادرات محصولات باغبانی بر اساس این قانون صورت می گیرد تا برای کنیا شهرت زیادی در مورد صادرات گیاهان زینتی با کیفیت بالا ایجاد کنند. قانون KFC)Kenya flower council) برای معرفی کد ملی در کشور کنیا است. (استاندارهای بین المللی ثابت نیستند).
در این راستا با توجه به اهمیت موضوع و تاکید معاونت باغبانی وزیر و مدیر کل دفترامور گلخانه ها و با تشکیل یک تیم کارشناسی قوی در پژوهشکده ملی گل وگیاهان زینتی با ده ها ساعت کار، اقدام به تدوین اولیه دستور العمل های فنی برای ارزیابی پایه های تکثیری در کشور شد. لازم به تاکید است که نسخه اولیه این شیوه نامه آماده و ارائه شده که نیازمند تکمیل است و برای جامع شدن و نهایی شدن نیازمند کار و مطالعات بیشتر با تامین اعتبار لازم می باشد و در افق کوتاه مدت، می تواند نسخه اولیه نقشه راه به حساب آید. در افق دراز مدت با به کار گیری تیم کارشناسی و فنی، الگوی کشورهای پیشرو بررسی و با شرایط ایران هم خوان می گردد تا تفاوت ها مشخص و در نهایت مدل نهایی و نقشه راه نهایی ارائه و مورد بهره گیری قرار گیرد.
اما آنچه روشن است، عدم وجود نظارت بر روی نهاده های اولیه، مراحل بعدی تولید را تحت تاثیر قرار می دهد و سبب هدر رفت سرمایه های ملی می شود. ارزیابی ها حتماً شامل کیفیت مواد تکثیری وارداتی نیز می باشد چرا که شور بختانه، کیفیت مواد تکثیری وارداتی به دلیل اینکه شریک داخلی آنها روی کیفیت تاکید ندارند، پائین می باشد. این نظارت سبب می شود خود بخود تاحدی کیفیت مواد تکثیری وارداتی افزایش یاید.
لازم است برای واردات مادامیکه اندامهای تکثیری با کیفیت داخلی مورد تائید وجود ندارد، ایجاد موانع قانونی صورت نگیرد. بویژه اینکه بازار گل و گیاه دارای سرعت تحول بالا است و تازه خواهی یک اصل در بازار است و محدودیت در واردات می تواند تنوع ارقام تجاری و قدرت تجاری گل ایران را ضعیف نماید. پر واضح است که در این مسیر حمایت از مراکز به نژادی (پژوهشکده) و احیاناً در آینده شرکت های خصوصی توسط معاونت باغبانی می تواند اثرات دراز مدت موثری داشته باشد. ارزیابی مواد تکثیری هر دو شیوه تکثیر کشت بافت و غیر کشت بافت را شامل خواهد شد و موارد و چالش های فنی تکثیر کشت بافتی همانند غیر کشت بافتی به دقت توسط هیأت مرکزی ارزیابی و کارشناسان مرتبط با این هیات، مورد نمونه برداری و تست قرار خواهد گرفت.
کلیات ارزیابی و شیوه اجرایی :

• در گام نخست لازم است با ثبت نام و یا راه اندازی سامانه مربوط به بانک اطلاعاتی تولید-کنندگان اندام های تکثیری تهیه شود. همچنین نیاز کشور به اندامهای تکثیری هر ساله بر آورد شود. این برآورد نیاز می تواند با شیوه های علمی و با مطالعات میدانی بدست آید.
• هیأت مرکزی ارزیابی، متشکل از کارشناسان ستادی، پژوهشکده، دانشگاه و تولید کنندگان شاخص هر حوزه تشکیل شود. بسته به نیاز و شرایط این هیات مرکزی با برون سپاری و به کار گیری کارشناسان انتخابی از انجمن علمی گل و گیاهان زینتی و سازمان نظام مهندسی کشاورزی، پوشش ملی ارزیابی خود را کامل خواهد کرد ( با توجه به محدودیت نیرو و امکانات در معاونت وسازمانهای استانی و همچنین پژوهشکده گل و از سوی دیگر گستردگی وتنوع گیاهان زینتی، لازم است هیأت مرکزی ارزیابی از نیروهای کارشناسی وابسته به انجمن علمی گل و گیاه و بخش خصوصی بهره ببرد).
• آزمایشگاه های مرجع در کشور برای ارزیابی مشخص می شود، بویژه در پژوهشکده ملی گل وگیاهان زینتی و بروز شدن و تجهیز آنها مورد حمایت قرار می گیرد.
•  توسط هیأت ارزیابی ادعای افراد حقیقی و حقوقی در مورد کیفیت وکمیت تولیدات، راستی آزمایی می گردد.
• با توجه به ماهیت گوناگون گیاهان زینتی در مقایسه با نهال، فهرست تست های لازم برای گونه های مختلف مشخص می شود و گونه هایی که بیماری های ویروسی در آنها مهم و آزمایش آن مهم است ارائه می شود.
• ارزیابی ها بر اساس دستورالعملی که در حال تکمیل است، صورت خواهد گرفت.

در دستورالعمل مشخص شده است که واحد تکثیر مواد گیاهی چه ویژگی هایی باید داشته باشد. این ویژگی ها شامل ویژگی های مدیریت مجموعه، میزان دانش کارشناسان و پرسنل، مساحت زمین و مساحت گلخانه، سطح تکنولوژیک و تاسیسات، میزان اسکرین هوس برای واردات و نگهداری پایه های مادری و فاصله واحد با واحد های تولیدی

• محدودیت تعداد واحد های تکثیری گل مهم است. این واحد ها با کسب مجوز و تائیدیه هیأت مرکزی ارزیابی، بر اساس امکانات و توانمندیها، برای تکثیر پایه های خاصی مجوز می گیرند.